JavaScript incelikleri

Bu bölümde kısaca JavaScript dilinde hali hazırda öğrendiğiniz fakat özellikle dikkat etmeniz gereken inceliklerden bahsedilecektir.

Kod Yapısı

Cümleler birbirinden noktalı virgül ile ayrılır:

alert('Merhaba'); alert('Dünya');

Genelde, yeni satıra geçmekte noktalı virgül görevi görür. Bundan dolayı aşağıdaki kod da çalışır:

alert('Merhaba')
alert('Dünya')

Buna “otomatik noktalı virgül koyma” denir. Bazen çalışmaz, örneğin:

alert("Bu mesajdan sonra hata verecek")

[1, 2].forEach(alert)

Çoğu kod klavuzu her cümlenizin sonuna noktalı virgül kullanmanız gerektiği kanısındadır.

Noktalı virgüller {..} kod bloğu sonunda gerekli değildir, örneğin döngüler:

function f() {
  // fonksiyon tanımından sonra noktalı virgül yazılmaz
}

for(;;) {
  // döngüden sonra noktalı virgül yazılmaz
}

… Diyelim ki yine de noktalı virgül koymak istediniz. Bu bir hata değildir, önemsenmez.

Daha fazlasına Kod yapısı bölümünden bakabilirsiniz.

Sıkı Mod

JavaScript’in tüm modern özelliklerini kullanabilmek için, "use strict" kullanmanız gerekmektedir.

'use strict';

...

Bu talimatı dosyanın başında veya fonksiyonun başında belirtmeniz gerekmektedir.

"use strict" kullanmadan da her şey çalışır. Fakat eski tipte ve uyumluluk modunda çalışır. Modern davranışı seçerseniz böylece son yenilikleri uyumluluk modu olmadan da çalıştırabilirsiniz.

Bazı modern özellikler ise uyumluluk modunda da çalışmaz sadece sıkı modda çalışır. Bunlara ilerleyen zamanlarda değinilecektir. Dahası için: Modern mod, "use strict".

Değişkenler

Şu şekillerde tanımlanabilir:

• let
• const (sabit, değiştirilemez)
• var (eski tip)

Değişkenler isimlendirilirken aşağıdakileri içerebilir:

• Harf ve sayıları içerebilir fakat ilk karakter sayı olamaz.
• $ ve _ gibi karakterler diğer karakterle aynı niteliktedir ve her yerde kullanılabilir.
• Latin olmayan yani Arapça, Japonca, Çince gibi diller de kullanılabilir fakat genelde kullanılmaz.

Değişkenler dinamik yazıma sahiptir ve her şeyi tutabilirler:

let x = 5;
x = "Ahmet";

7 çeşit veri tipi bulunmaktadır:

• number ( sayı ) floating-point ve doğal sayılar için kullanılır.
• string (karakter dizileri),
• boolean Mantıksal değerler için dogru/yanlis,
• null – sadece null değerini tutar ve bu da “boş” veya “varolmayan” anlamına gelir,
• undefined – sadece undefined değerine sahiptir. Bu da “değer atanmamış” demektir,
• object ve symbol – karmaşık veri yapıları için ve tek tanıtıcı(unique identifier) için kullanılabilir. Bu konular henüz anlatılmadı.

typeof operatörü değerin tipini döndürür, fakat şu hallerde hata verir:

typeof null == "object" // hata verir
typeof function(){} == "function" // fonksiyonlara özel davranılır.

Dahası için: Değişkenler ve Veri Tipleri konularına bakabilirsiniz.

Etkileşim

Şu anda tarayıcıyı çalışma ortamı olarak kullandığınızdan dolayı, bazı basit arayüz fonksiyonlarını bilmekte fayda var:

prompt(soru[, varsayılan])

soru sor ve kullanıcının girdiği değeri döndür. Eğer kullanıcı “iptal” tuşuna bakarsa null döndür.

confirm(soru)

soru sor ve “Tamam” mı yoksa “İptal” mi diye seçenekler sun. Sonuçta seçilene göre true/false döndür.

alert(mesaj)

Mesajın çıktısını ekrana uyarı olarak ver.

Tüm bu fonksiyonlar modal dır. Tekrar hatırlatmak gerekirse modallar kullanıcının etkileşimi olana kadar kodu durdururlar. Yani kullanıcıdan cevabı beklerler.

Örneğin:

let ziyaretci = prompt("Adınız?", "İbrahim");
let cayIstermi = confirm("Biraz çay ister misiniz?");

alert( "Ziyaretçi: " + ziyaretci ); // İbrahim
alert( "Çay isteriyor mu?: " + cayIstermi ); // true

Dahası için: Etkileşim: alarm kutusu, kullanıcıdan bilgi isteme, onaylama.

Operatörler

JavaScript aşağıdaki operatörleri destekler:

Aritmetiksel

Normal işlemler: * + - /, mod alma % ve ** üs alma için bu operatörler kullanılır.

Eğer operandlardan birisi karakter ise diğer taraf sayı bile olsa + kullanıldığında bu iki değer de karakter olarak varsayılır

alert( '1' + 2 ); // '12', karakter dizisi
alert( 1 + '2' ); // '12', karakter dizisi

Değer atama

Basit bir şekilde a = b şeklinde kullanılabilir. Veya birleşik olarak a *= 2 gibi de kullanıma sahiptir.

Bit seviyesi işlemler

Bit seviye operatörleri şu şekilde kullanılabilir: docs

Üçlü operatör

Üç tane paremetreden oluşur: koşul ? sonucA : sonucB. Eğer koşul doğru ise sonucA döndürür, yanlış ise sonucB

Mantıksal operatörler:

Mantıksal VE &&, VEYA || operatörleri ile bu işlemler yapılabilir.

Karşılaştırma

Eşitlik kontrolü ==, farklı tipteki verileri sayıya çevirip kontrol eder. null ve undefined hariç, bu ikisi de birbirine eşittir.

alert( 0 == false ); // true
alert( 0 == '' ); // true

sıkı eşitlik operatörü === bu çeviriyi yapmamaktadır: farklı tipler her zaman farklı değerler ifade eder, öyleyse:

null ve undefined değerleri özeldir: == şeklinde birbirlerine eşittirler. Fakat başka hiçbir değere eşit değildirler. Büyüktür/Küçüktür karşılaştırmasında karakter dizileri karakter karakter karşılaştırılır. Diğer tipler sayıya çevrilir.

Geri kalan operatörleri daha derin bir biçimde Operatörler, Karşılaştırmalar, Mantıksal Operatörler bölümlerinden inceleyebilirsiniz.

Döngüler

• Şimdiye kadar 3 çeşit döngü işlendi:

  // 1
  while (koşul) {
    ...
  }
  
  // 2
  do {
    ...
  } while (koşul);
  
  // 3
  for(let i = 0; i < 10; i++) {
    ...
  }

• for(let...) içinde tanımlanan değişkenler sadece döngü içerisinden erişilebilirdir. Fakat leti pas geçip var olan değişkeni kullanmak da mümkündür.

• Direktifler break/continue döngüden çıkılmasını sağlar. label kullanarak iç içe döngüde break/continue nereye dallanacağını belirleyebilirsiniz.

Detaylarına Döngüler: while ve for bölümünden erişebilirsiniz.

İlerleyen bölümlerde döngülerin nasıl objelerle başa çıktığı üzerinde durulacaktır.

“switch” yapısı

“switch” yapısı çoklu if kontrolleri yerine kullanılabilir. “switch” karşılaştırma için, sıkı karşılaştırmayı === kullanır.

Örneğin:

let age = prompt('Kaç yaşındasın?', 18);

switch (age) {
  case 18:
    alert("Çalışmaz"); // `prompt` ile tutulan değer sayı değil karakterdir!!!

  case "18":
    alert("Çalışır!");
    break;

  default:
    alert("Değer yukarıda bulunan koşullara uymamakta");
}

Detaylı bilgi için: "switch" cümleleri.

Fonksiyonlar

Şimdiye kadar üç faklı yolla fonksiyon yazılabileceği gösterildi:

1. Fonksiyon Tanımlama: Fonksiyon ana kod akışında.

   function toplam(a, b) {
     let sonuc = a + b;
   
     return sonuc;
   }

2. Fonksiyon ifadesi: Fonksiyon ifadenin içerisinde

   let toplam = function(a, b) {
     let sonuc = a + b;
   
     return sonuc;
   }

   Fonksiyon ifadesi bir isme sahip olabilir fakat bu isim sadece bu fonksiyon içinde kullanılabilir. Örneğin = toplam = function isim(a,b) gibi.

3. Ok fonksiyonları:

   // ifada sağ tarafta
   let toplam = (a, b) => a + b;
   
   // Çoklu satır için {..} kullanılmalı ve `return` ile değerin döndürülmesi gerekmektedir:
   let toplam = (a, b) => {
     // ...
     return a + b;
   }
   
   // argümansız
   let selamVer = () => alert("Merhaba");
   
   // tek argümanlı
   let ikiyeKatla = n => n * 2;

• Fonksiyonlar yerel değişkenlere sahip olabilirler: Bu değişkenler fonksiyon gövdesinde yazılır ve sadece fonksiyon içerisinde kullanılabilir.
• Parametreler varsayılan değerlere sahip olabilirler: function sum(a = 1, b = 2){...}
• Fonksiyonlar her zaman bir şey döndürürler. Eğer return kelimesi yoksa sonuçta yine de undefined döner.

Dahası için: Fonksiyonlar, "function-expressions-arrows" adresindeki makale bulunamadı.

Dahası var

Burada sadece JavaScrpt özelliklerinin kısa bir listesi verilmiştir. Şu ana kadar sadece basit anlamda bu dili inceledik. Gelecek konularda daha özel ve gelişmiş JavaScript özelliklerini inceleyebilirsiniz.