Mocha ile otomatik test yazma

Bundan sonraki görevlerde otomatik test kullanılacak.

Otomatik test, aslında, bir geliştiricinin asgari eğitiminin bir parçasıdır.

Neden teste ihtiyaç var?

Fonksiyon yazıldığında, genelde ne olması gerektiğini düşünürüz: hangi parametre hangi sonucu verecek gibi.

Geliştirme yaparken, bu fonksiyonun çıktısı ile bekleneni birbiri ile karşılaştırılabilir. Örneğin bu konsolda yapılabilir.

Eğer bir şey yanlışsa kod değiştirilir ve tekrar çalıştırılır, ta ki doğru çalışana dek.

Fakat bunları tekrar tekrar çalıştırmak iyi bir yöntem değildir.

Bu tekrarları yaparken, bir şeyleri atlamak çokça karşılaşılan bir durumdur.

Örneğin, f diye bir fonksiyon yazılırken. Test: f(1) çalışır fakat f(2) çalışmaz. Kod düzeltildi, şimdi f(2)çalışmakta. Tamamlandı mı? Fakat f(1) tekrar test edilmedi. Bu bir hataya neden olabilir.

Bu çok tipiktir. Bir şey geliştirirken çoğu zaman muhtemel olan durumları aklımızda tutarız. Fakat programcıların bu durumların tamamını aklında tutması beklenemez. Bundan dolayı bir tanesini düzeltirken diğerini kırmak çokça yaşanılan bir durumdur.

Otomatik testlerin koddan ayrı yazılması demektir. Kolayca çalıştırılır ve tüm durumları kontrol edebilir.

Davranışa Yönelik Geliştirme – Behaviour Driven Development (BDD)

Diyelim ki Davranışa Yönelik Geliştirme tekniğini kullandınız, BDD sadece test için değil, bundan daha fazlasıdır.

BDD üç şeyin iç içe bulunmasıdır. Bunlar: test, dökümantasyon ve örneklerdir.

Yeteri kadar konuştuk. Şimdi örneklere geçebiliriz.

Üs fonksiyonunun geliştirilmesi: Özellikler

Diyelim ki us(x,n) adında bir fonksiyon yazmak isteyelim. Bu xi üssü olan n kadar artırsın. Ayrıca n≥0 olduğunu varsayalım.

Bu görev sadece örnektir: Bunun yaptığını yapan ** operatörü vardır ve aynı işi yapar. Burada bizim konsantre olacağımız olay bunun geliştirilmesi sürecidir. Bu daha karmaşık görevlerde de aynı şekilde kullanılabilir.

us fonksiyonunu yaratmadan önce, fonksiyonun ne yapacağını tanımlamanız gerekmektedir.

Bu tanımlamaya ayrıntılar veya özellikler diyebilirsiniz. Kısaca bu aşağıdaki gibidir:

describe("us", function() {

  it("n. kuvvetini alir", function() {
    assert.equal(us(2, 3), 8);
  });

});

Bu özelliğin 3 ana bölümü vardır:

describe("baslik", function() { ... })

Fonksiyonun neyi tanımladığı yazılır. Bizim durumumuzda bu üs’tür.

it("baslik", function() { ... })

it bölümünde ise daha okunaklı bir şekilde, hangi koşulda ne yaptığı açıklanır. ikinci argüman ise bunu test eder.

assert.equal(value1, value2)

it bloğunun içindeki kod eğer doğru ise hatasız döner.

assert* fonksiyonu us'ün beklendiği gibi çalışıp çalışmadığını kontrol eder. Burada assert.equal'ı kullanılmaktadır. Argümanları karşılaştırarak eşitlik olmadığı durumda hata verir. Burada us(2,3), 8 e eşit mi diye bakılır.

İleriki dönemlerde farklı karşılaştırmaları göreceksiniz.

Geliştirme akışı

Genelde akış şu şekildedir:

1. Başlangıçta en basit fonksiyonalite test edilir.
2. Bunun uygulaması yapılmıştır.
3. Çalışıp çalışmadığını Mocha kullanarak yapabilirsiniz. Hata alındığında kod tekrar düzeltilmeli, ta ki her şey düzgün şekilde çalışana kadar.
4. Şu anda çalışan ve uygulaması yapılmış bir testiniz var.
5. Daha fazla koşul ekleyerek bunların uygulamasını yazdığınızda testlerde hata almaya başlarsınız.
6. Üçüncü adıma dönüp bu testlerin hatalarını düzeltene kadar hata almaya devam edersiniz.
7. 3-6 arasını düzelterek tüm fonksiyonalite hazır oluncaya kadar devam edin.

Öyleyse geliştirme süreklilik tekrar bu işlemler üzerinden geçerek devam eder. Özellikleri yazıldıktan sonra, bunların uygulaması yapılır, sonra daha fazla test yazılır ve çalıştığına emin olunur.

Bizim durumumuzda ilk adım tamamlandı. Başlangıçta us için özelliği tanımladık. Şimdi bunun uygulamasını yapmaya geldi. Fakat öncesinde bir defa kodu çalıştıralım bakalım testler uygulamasını yazmadan çalışacak mı? (hepsinin hata vermesi lazım)

Özelliklerin uygulaması

Test için aşağıdaki JavaScript kütüphaneleri kullanılacaktır:

• Mocha – çekirdek çatı: describe , it gibi test fonksiyonlarını ve bunları çalıştıracak fonksiyonları içerir.
• Chai – birçok assertion kullanmamıza neden olur. Assertion ( sav, iddia ) şimdilik sadece assert.equal kullanılacak.
• Sinon – var olan fonksiyonların taklidini yapabilir. Buna daha sonra ihtiyaç duyulacak.

Bu kütüphaneler hem tarayıcı, hem de sunucu tabanlı testlerde kullanılabilir. Burada tarayıcı versiyonunu kullanılacaktır.

HTML sayfasının tamamı bu çatılar ve us özellikleri ile:

<!DOCTYPE html>
<html>

<head>
  <!-- sonucları göstermek için mocha.css'i ekleyin -->
  <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/mocha/3.2.0/mocha.css">
  <!-- mocha çatısını ekleyin -->
  <script src="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/mocha/3.2.0/mocha.js"></script>
  <script>
    mocha.setup('bdd'); // basit bir şekilde sayfaya yükleyin
  </script>
  <!-- chai ekleyin -->
  <script src="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/chai/3.5.0/chai.js"></script>
  <script>
    // chai çok fazla özelliğe sahip. Mesela assert'i global hale getirin
    let assert = chai.assert;
  </script>
</head>

<body>

  <script>
    function us(x, n) {
      /* fonksiyonlar yazılacak, şimdilik boş */
    }
  </script>

  <!-- testlerin yazılı olduğu dosya -->
  <script src="test.js"></script>

  <!-- id'si mocha olan bir element test sonuçlarını gösterecek-->
  <div id="mocha"></div>

  <!-- testleri çalıştırın! -->
  <script>
    mocha.run();
  </script>
</body>

</html>

Bu sayfa dört bölüme ayrılabilir:

1. <head> – burada üçüncü parti kütüphaneler, stiller ve testler tanımlanır.
2. <script> burada test edilecek fonksiyonlar tanımlanır – bizim için bu us fonksiyonu.
3. Testler – bizim için test.js bizim entegre etmemiz gereken dosyadır. Bu dosya descript("us",...) gibi fonksiyonları içerir.
4. <div id="mocha"> HTML elementi Mocha’nın çıktısını vermek için kullanılacaktır.
5. Testler mocha.run() komutuyla başlar.

Sonuç:

Şu anda hata olduğundan testler başarısız oldu. Şu anda us boş olduğundan dolayı us(2,3) undefined döndürdü halbuki test 8 cevabı beklemekteydi.

Daha gelişmiş test çalıştırıcılar da bulunmaktadır, örneğin karma vs. Bundan dolayı farklı testler yapmak sorun değildir.

İlk uygulama

En basitinden us fonksiyonunun uygulamasını yapacak olursak:

function pow() {
  return 8; // :) şakacı seni!
}

Şimdi tekrar kontrol edin, çalıştığını göreceksiniz.

Özellikleri geliştirmek

Yaptığımız hilekarlık. Fonksiyon çalışmıyor, örneğin us(3,4) hata verir, fakat testten geçti şimdilik.

… Aslında bu pratikte de olabilir. Yani testten geçebilir, fakat fonksiyon yanlış çalışır. Bu tanımlamalar, özellikler mükemmel değildir. Daha fazla kontrol eklemeniz gerekir.

pow(3,4)=81 ekleyelim

İki farklı şekilde testleri organize edebilirsiniz:

1. Birinci yöntem – aynı it tanımı içerisine bir tane daha assert ekleyin.

   describe("us", function() {
   
     it("n. kuvvetini alir", function() {
       assert.equal(us(2, 3), 8);
       assert.equal(us(3, 4), 81);
     });
   
   });

2. İkinci yöntem – iki tane farklı test yazın:

   describe("us", function() {
   
     it("ikinin üçüncü kuvveti sekizdir.", function() {
       assert.equal(pow(2, 3), 8);
     });
   
     it("üçün üçüncü kuvveti yirmi yedidir", function() {
       assert.equal(pow(3, 3), 27);
     });
   
   });

Birbiri arasındaki fark eğer birinci it içindeki assert de hata varsa doğrudan teste son verilir. Bundan dolayı ikinci it hiç çalışmaz.

Testleri ayrı ayrı yazmak ne olup bittiğini anlamak için daha iyidir, yani ikinci yöntem.

Bunun haricinde bir takip edebileceğiniz ayrı bir kural da, bir test bir şeyi kontrol eder mantığıdır. Eğer teste baktığınızda aslında kontrol edilmesi gereken iki şey vardır. Bundan dolayı ikiye ayırırsanız daha iyi olur.

İkinci yöntem ile devam edecek olursak:

Sonuç:

Beklendiği üzere ikinci test başarısız oldu. Bizim fonksiyonumuz her zaman 8 döndürüyordu, ikincide ise assert 27 cevabını bekledi.

Test uygulamalarını geliştirme.

Daha gerçekçi bir test yazacak olursak

function us(x, n) {
  let sonuc = 1;

  for (let i = 0; i < n; i++) {
    sonuc *= x;
  }

  return sonuc;
}

Fonksiyonun doğruluğunu kontrol etme amaçlı, it bloğunu otomatik olarak for döngüsü kontrol etsin.

describe("us", function() {

  function testEt(x) {
    let beklenen = x * x * x;
    it(`${x} in 3. kuvveti ${bekenen} dir`, function() {
      assert.equal(us(x, 3), beklenen);
    });
  }

  for (let x = 1; x <= 5; x++) {
    testEt(x);
  }

});

Sonuc:

İçiçe tanımlama

Daha fazla test ekleyeceğiz. Fakat bunu gerçekleştirmeden önce testEt ve for u grup haline getirin. testEt fonksiyonu başka testler için kullanılmayacaktır. Sadece for için gerekli.

Gruplama iç içe tanımlama describe ile olur:

describe("us", function() {

  describe("x'in n. kuvvetini alir", function() {

    function testEt(x) {
      let beklenen = x * x * x;
      it(`${x} in 3. kuvveti ${bekenen} dir`, function() {
        assert.equal(pow(x, 3), beklenen);
      });
    }

    for (let x = 1; x <= 5; x++) {
      testEt(x);
    }

  });

  // ... buraya daha fazla `describe` ve `it` eklenebilir.
});

İç içe describe olduğunda testlerde yeni bir tanım olur “subgroup” adındaki bu tanımla içe boşluklar halinde değerleri görebilirsiniz.

İleride daha fazla it ve describe eklendiğinde kendine ait yardımcı fonksiyonlar da yazabilirsiniz. Bu fonksiyonlar testEte erişemezler.

describe("test", function() {

  before(() => alert("Testler başlayacak - tüm testlerden önce"));
  after(() => alert("Testler bitti – tüm testlerden sonra"));

  beforeEach(() => alert("Testten önce – teste giriyor"));
  afterEach(() => alert("Testten sonra – testten çıktı"));

  it('test 1', () => alert(1));
  it('test 2', () => alert(2));

});

Testler başlayacak - tüm testlerden önce (before)
Testten önce – teste giriyor (beforeEach)
1
Testten sonra – testten çıktı   (afterEach)
Testten önce – teste giriyor (beforeEach)
2
Testten sonra – testten çıktı   (afterEach)
Testler bitti – tüm testlerden sonra (after)

Özellikleri geliştirme

us fonksiyonunun temel fonksiyonları tamamlandı. Geliştirmenin birinci turunu tamamladınız. Şimdi özellikleri geliştirme sırası.

Belirtildiği üzere us(x,y) üs olarak sadece pozitif değerler alabilir.

Matematiksel hata için JavaScript fonksiyonları genelde NaN (Not a Number) döndürüyor. n in yanlış değerleri için NaN döndürülebilir.

Öncelikle bu davranışı özelliklere ekleyin:

describe("us", function() {

  // ...

  it("Negatif sayılar için NaN dönmesi lazım", function() {
    assert.isNaN(us(2, -1));
  });

  it("Tam sayı değilse NaN dönmesi lazım", function() {
    assert.isNaN(us(2, 1.5));
  });

});

Testin sonucu:

Yeni eklenen testler başarısız oldu çünkü daha uygulamasını yapılmadı. BDD (Behaviour Driven Development) bu şekilde yapılır. Önce başarısız testler yazılır sonra bu testlerin uygulamaları yazılır.

Demek ki us fonksiyonuna bazı yeni kodlar eklemeniz lazım:

function us(x, n) {
  if (n < 0) return NaN;
  if (Math.round(n) != n) return NaN;

  let result = 1;

  for (let i = 0; i < n; i++) {
    result *= x;
  }

  return result;
}

Şu anda bu çalışır ve tüm testlerden geçer:

Özet

BDD’de önce özellikler yazılır sonra bunların uygulamaları yapılır. Sonunda hem özellikler hem de çalışan kod yazılmış olur.

Özellikler üç farklı şekilde kullanılabilir:

1. Testler kodun çalıştığını garanti eder.
2. Dökümantasyon – describe ve it bize aslında fonksiyonun ne iş yaptığını söyler.
3. Örnekler – testler aslında çalışan örneklerdir. Bize fonksiyonun nasıl çağırılması gerektiğini gösterir.

Özelliklere bakarak, güvenli bir şekilde kod geliştirilebilir, değiştirilebilir hatta fonksiyonlar yeniden yazılabilir.

Bu aslında büyük projeler için daha önemlidir. Örneğin fonksiyonda bir yeri değiştirdiniz ve birçok yerde aynı fonksiyon kullanılmış olsun. Bunu kullanan her yeri teker teker kontrol etmek oldukça zahmetli bir iştir. Fakat eğer test başarılı ise istediğinizi elde etmişsiniz demektir.

Testler olmazsa geliştiriciler iki şekilde devam edebilir:

1. Değişiklik ne olursa olsun yapılır. Sonrasında kullanıcılar bug bulur ve bunları bize bildirir. Tabi bu sizin için normal bir şeyse eğer.
2. Veya geliştiriciler bu fonksiyona dokunmaya çekinir, eğer gerçekten önemli bir fonksiyonsa bunun altından kalkılamayabilir. Bundan dolayı fonksiyonlara dokunmaya dokunmaya birçok fonksiyon yazılır ve herkes kendine ait kodu kullanır.

Otomatik test edilmiş kod ise bunun tam anlamıyla zıddıdır.

Eğer projede testler yazılmış olsaydı, böyle problemler olmazdı. Testleri çalıştırır ve yaptığınız değişikliklerin herhangi bir yeri etkileyip etkilemediğini anında görebilirdiniz.

Ayrıca iyi test edilmiş kodun mimarisi daha iyidir.

Çünkü değiştirmek ve geliştirmek daha kolaydır. Sadece bu değil

Kod öyle bir organize edilmelidir ki her fonksiyonun açık bir şekilde ne yapacağı belli olmalıdır. Hangi değerleri alacağı hangi değerler döneceği. Bu başlangıçtan itibaren iyi bir mimariye sahip olduğunun kanıtıdır.

Gerçek hayatta bu bazen kolay olmayabilir. Bazen gerçekten özellikleri yazmak gerçek kodu yazmadan önce çok zor olabilir. Çünkü fonksiyonun nasıl davranacağı tam olarak kestirilemeyebilir. Fakat genel olarak bakılacak olursa test yazma geliştirmeyi hızlandırır ve daha istikrarlı kılar.

Sırada ne var?

Bu ders sonunda birçok test ile iç içi görev bulacaksınız. Böylece daha pratiğe dayalı örnekler yapabileceksiniz.

Test yazmak iyi JavaScript bilgisi gerektirir. Fakat siz daha yeni öğrenmeye başladınız. Bundan dolayı şimdilik bu kadar yeterli, bundan sonra test yazmanıza gerek yok. Eğer daha karmaşık olsalar bile bu derste gördüğünüz örneklerden yola çıkarak bunları okuyabilirsiniz.