Komut Dosyaları (Scripts): async, defer

Modern websitelerinde, genellikle script’ler HTML’den daha baskındır: script’lerin dosya/indirme boyutları büyüktür ve işlenme süreleri uzundur.

Tarayıcı, HTML’i yüklerken <script>...</script> etiketiyle karşılaştığında, DOM’u oluşturmaya devam edemez. Böyle bir durumda script’i çalıştırmak zorundadır. Benzer durum <script src="..."></script> şeklinde dışarıdan aktarılan script’ler içinde geçerlidir: Tarayıcı script indirilene kadar bekleyecek, sonrasında onu çalıştıracak ve en sonunda sayfanın geri kalananı işleyecektir.

Bu durum iki önemli soruna yol açar:

Script’ler, onların altındaki DOM öğelerini (element) göremeyebilir, yani işleyici fonksiyonlar (handlers) vb. ekleyemezsiniz.
Sayfanın üst kısmında büyük bir script varsa, bu “sayfanın yüklenmesini engeller”. Kullanıcılar, script indirilip, çalıştırılana kadar sayfa içeriğini göremez.

<p>...script'ten önceki içerik...</p>

<script src="https://javascript.info/article/script-async-defer/long.js?speed=1"></script>

<!-- Bu, script yüklenene kadar gözükmeyecek -->
<p>...script'ten sonraki içerik...</p>

Bunun içi bazı geçici çözümler vardır. Örneğin, script’i sayfanın alt kısmına yerleştirebiliriz. Bu sayede script, kendinden önce bulunan öğeleri görebilir ve sayfa içeriğinin görüntülenmesini engellemez:

          <body>
  ...tüm içerik script'in üzerindedir...

  <script src="https://javascript.info/article/script-async-defer/long.js?speed=1"></script>
</body>
        

Fakat bu çözüm mükemmel olmaktan uzaktır. Örneğin, tarayıcı, script’i HTML belgesinin tamamını indirdikten sonra farkeder (ve onu indirmeye başlayabilir). Uzun HTML belgelesi için, bu fark edilebilir bir gecikme olabilir.

Bu tür durumlar çok hızlı bir internet bağlantısına sahip olanlar için önemsizdir, fakat dünyada birçok insan hala yavaş bir internet hızına sahip ve mükemmel olmaktan uzak olan mobil interneti kullanıyor.

Neyse ki, bizim için bu sorunu çözen iki tane <script> niteliği (attribute) vardır: defer ve async.

defer

defer niteliği, tarayıcıya sayfayı yüklemeye devam etmesini, ve script’in “arkaplanda” yüklemesini, sonrasında sayfa yüklendikten sonra script’in çalıştırılmasını söyler.

Yukarıdaki ile aynı örnek, fakat burada defer niteliği mevcut:

<p>...script'lerden önceki içerik...</p>

<script defer src="https://javascript.info/article/script-async-defer/long.js?speed=1"></script>

<!-- hemen görülebilir -->
<p>...script'lerden sonraki içerik...</p>

defer kullanılan script, sayfayı engellemez.
defer kullanılan script, her zaman DOM hazır olduğunda, DOMContentLoaded olayından (event) önce çalıştırılır.

Aşağıdaki örnek bunu göstermektedir:

<p>...script'lerden önceki içerik...</p>

<script>
  document.addEventListener('DOMContentLoaded', () => alert("DOM ertelemeden (defer) sonra hazır!")); // (2)
</script>

<script defer src="https://javascript.info/article/script-async-defer/long.js?speed=1"></script>

<p>...script'lerden sonraki içerik...</p>

Sayfa içeriği hemen görünür.
DOMContentLoaded, ertelenmiş (deferred) script’i bekler. Sadece script (2) indirilip, çalıştırıldığında tetiklenir.

Ertelenmiş script’ler (deferred scripts), tıpkı normal script’ler gibi göreli sıralarını korurlar.

Yani, ilk olarak büyük bir script’e ve sonrasında küçük bir tanesine sahipsek, sonuncusu bekler.

          <script defer src="https://javascript.info/article/script-async-defer/long.js"></script>
<script defer src="https://javascript.info/article/script-async-defer/small.js"></script>
        

Tarayıcılar, performansı artırmak için sayfadaki komut dosyalarını tarar ve paralel/eş zamanlı olarak indirmeye başlar. Yani yukarıdaki örnekte her iki komut dosyasıda eş zamanlı olarak indirilir. Muhtemelen small.js ilk önce indirilecektir.

Ancak komut dosyalarının sayfadaki sıraya göre çalıştırılması gerekir, bu nedenle long.js çalıştırılmasını bekler.

Eğer <script> etiketinde src yoksa defer niteliği yok sayılır.

async

async niteliği, bir script’in tamamiyle bağımsız olduğu anlamına gelir:

Sayfa asenkron script’leri (async scripts) beklemez, içerik işlenir ve görüntülenir.
DOMContentLoaded ve asenkron script’ler (async scripts) birbirlerini beklemezler:
- DOMContentLoaded ya bir asenkron script’ten (async script) önce gerçekleşebilir (bir asenkron script sayfa tamamlandıktan sonra yüklemeyi bitirirse)
- …ya da bir asenkron script’ten sonra (bir asenkron script küçük ya da HTTP önbelleğinde mevcut ise)
Diğer script’ler, async script’leri için, async script’leri de onlar için beklemez.

Dolasıyla, birden fazla async script’imiz varsa, onlar herhangi bir sırada çalıştırılır. İlk önce hangisi yüklenirse o çalıştırılır:

<p>...script'lerden önceki içerik...</p>

<script>
  document.addEventListener('DOMContentLoaded', () => alert("DOM hazır!"));
</script>

<script async src="https://javascript.info/article/script-async-defer/long.js"></script>
<script async src="https://javascript.info/article/script-async-defer/small.js"></script>

<p>...script'lerden sonraki içerik...</p>

Sayfa içeriği hemen görünür: async sayfayı engellemez.
DOMContentLoaded, async’den öncede gerçekleşebilir, sonrada gerçekleşebilir. Burada garanti yok.
Asenkron script’ler birbirlerini beklemezler. Küçük script small.js ikinci sıradadır, fakat muhtemelen long.js’den önce yüklenecektir, dolayısıyla önce o çalıştırılacaktır. Buna “ilk sıradakini yükle” denir.

Asenkron script’ler, bağımsız bir üçüncü taraf script’i sayfaya eklediğimizde harikadır: sayaçlar, reklamlar vb. bizim script’lerimize bağlı olmadıkları için komut dosyalarımız onları beklememelidir.

          <!-- Google Analytics genellikle bu şekilde eklenir -->
<script async src="https://google-analytics.com/analytics.js"></script>
        

Dinamik Komut Dosyaları (Dynamic Scripts)

Ayrıca, JavaScript kullanarak dinamik olarak bir script ekleyebiliriz:

let script = document.createElement('script');
script.src = "/article/script-async-defer/long.js";
document.body.append(script); // (*)

Script (*), belgeye eklenir eklenmez yüklenmeye başlar.

Dinamik scriptler varsayılan olarak “async” gibi davranır…

Yani:

Onlar herhangi bir şeyi beklemezler, hiçbir şeyde onları beklemez.
İlk yüklenen script, önce çalıştırılır (“ilk sıradakini yükle”)

async özelliğini false olarak ayarlarsak, yükleme sırasını belge sırası olacak şekilde değiştirebiliriz:

let script = document.createElement('script');
script.src = "/article/script-async-defer/long.js";

script.async = false;

document.body.append(script);

Örneğin, burada iki adet script ekledik. script.async=false olmadığından ilk sıradakini yükleye göre çalıştırılacaktı (muhtemelen small.js önce çalışacaktı). Fakat bu flag sayesinde sıra “belgedeki sıra gibi” olur.

function loadScript(src) {
  let script = document.createElement('script');
  script.src = src;
  script.async = false;
  document.body.append(script);
}

// long.js, async=false olduğundan dolayı önce çalıştırılır.
loadScript("/article/script-async-defer/long.js");
loadScript("/article/script-async-defer/small.js");

Özet

async ve defer niteliklerinin ortak bir özelliği vardır: sayfanın yüklenmesini (render) engellemezler. Böylece kullanıcı sayfa içeriğini okuyabilir ve sayfayla hemen etkileşime geçebilir.

Ancak aralarında temel farklılıklar vardır:

	Sıra	`DOMContentLoaded`
`async`	İlk sırayı yükle. Belgedeki sıraları önemleri değildir – hangisi önce yüklenirse	Alakasız. Henüz belgenin tamamı indirilmemişken yüklenebilir ve çalıştırılabilir. Bu durum, eğer scriptler küçük veya önbellekte mevcut ise ve belge yeterince uzun ise gerçekleşir.
`defer`	Belge sırası (belgeye girdikleri gibi).	Belge yüklenip, çözümlendendikten sonra (gerekirse beklerler), `DOMContentLoaded` olayından (event) hemen önce çalıştırılır.

defer kullanıyorsanız, lütfen sayfanın script yüklenmeden önce görüntüleneceğini unutmayın.

Yani kullanıcılar sayfayı okuyabilir, fakat bazı grafiksel bileşenler muhtemelen henüz hazır değildir.

Kullanıcıya neyin hazır olup, neyin olmadığını göstermek için uygun yerlere “yükleniyor” ifadesi yerleştirilmeli, çalışmayan düğmeler (button) devre dışı bırakılmalıdır.

Pratikte, defer tüm DOM’a ihtiyaç duyan ve/ya da göreli yürütme sırası önemli olan scriptler için kullanılır. Ve async sayaçlar, reklamlar gibi bağımsız scriptler için kullanılır. Ve onlarda sıra önemli değildir.

Komut Dosyaları (Scripts): async, defer

defer

async

Dinamik Komut Dosyaları (Dynamic Scripts)

Özet

Yorumlar

Bölüm

Ders menüsü